„Czarna Sobota” na Woli – 5 sierpnia 1944 r.

Spacerując po Woli w wielu miejscach można się natknąć na tablice pamiątkowe takie jak ta:

Pamięci Pracowników i chorych Szpitala Wolskiego rozstrzelanych 5 sierpnia 1944r.

lub ta:

Tu 5 sierpnia 1944r. hitlerowcy rozstrzelali 60 osób oraz na cmentarzu spalili około 1500 zwłok zamordowanych mieszkańców Woli.

Wolska 122/124 róg Elekcyjnej – 4000 rozstrzelanych; Wolska 132 (teren parku Sowińskiego) – 1500 rozstrzelanych; Wolska 45 – 6000 rozstrzelanych; Wolska 43/45 – 1000 rozstrzelanych; Górczewska 53 – 12000 rozstrzelanych; Górczewska róg Staszica – 2000 rozstrzelanych; Wolska 2/4/6 – 500 rozstrzelanych. A to tylko miejsca, gdzie dokonywano tych największych zbrodni.

Dzień 5 sierpnia 1944 r., czyli tzw. „czarna sobota”, zapisał się jako najtragiczniejsza data w historii Woli. Zgodnie z rozkazami Hitlera i Himmlera Warszawa miała zostać zrównana z ziemią, a wszyscy jej mieszkańcy, bez względu na płeć i wiek, wymordowani. Wola, a wraz z nią sąsiednia Ochota, miały być pierwszymi etapami realizacji tego planu. Szacuje się, że oddziały SS dowodzone przez Reinefartha oraz Dirlewangera w dniach 4-7 sierpnia na Woli zamordowały od 38 tys. do 65 tys. mężczyzn, kobiet i dzieci. W ciągu kilku dni zamordowano tu ponad dwa razy tyle ludzi niż w miejscach takich jak Katyń, Charków czy Miednoje.

Nie przeżył prawie nikt by o tym opowiedzieć i pamiętać. Niezwykle symboliczne są tutaj słowa:

„Już trzeciego dnia Powstania na ulicach Woli było pusto. Idąc do akcji spotykaliśmy tylko nasze oddziały. Podwórza, domy, mieszkania były wymarłe. Najbardziej żywy, zaludniony był cmentarz, na którym staliśmy” (Stanisław Jankowski „Agatona”, batalion „Pięść”)

Na skutek podpaleń i wysadzeń dokonywanych przez oddziały niemieckie uległo zniszczeniu 81% zabudowy mieszkalnej Woli, zrujnowany został także wolski przemysł. Po wojnie na Woli prowadzono intensywne wyburzanie ruin. Dawną zwartą zabudowę, częściowo drewnianą i zazwyczaj nie przekraczającą wysokości 2-4 pięter, zastąpiło zbiorowisko luźno stojących bloków mieszkalnych. W ten sposób na skutek wymordowania i wypędzenia ludności, wojennych zniszczeń oraz powojennych zmian urbanistycznych przedwojenna Wola ze swą oryginalną specyfiką i folklorem przestała istnieć.

Więcej na ten temat można poczytać m.in. w artykułach: „Czarna sobota na Woli” na portalu historia.org, na Wikipedii oraz „Powstanie 1944 na Woli” na stronie Stowarzyszenia Pamięci Powstania Warszawskiego (wszystkie informacje zawarte w tym tekście pochodzą z tych źródeł).